Άγιος Δημήτριος από το Μιστί της Καππαδοκίας ή Αϊ – Ρημήτ. (+26 Οκτωβρίου).
Ο Άγιος Δημήτριος ήταν από το Μιστί της Νίγδης της Καππαδοκίας όπου έζησε βίο οσιακό. Έγινε κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος. Τα χαριτόβρυτα λείψανά του βρέθηκαν με θαυματουργικό τρόπο κατά τα έτη 1860 με 1870 όταν μια αγράμματη αλλά θεοσεβής γυναίκα η Ελευθερία Ελεκίδου από το Μιστί είδε ένα όνειρο.
Οδηγεί τον σύζυγό της κι όλους του κατοίκους του Μιστίου σε μια κατακόμβη ανάμεσα στα χωριά Μιστί και Λιμνά, όπου τα βρήκαν αναβλύζοντα μυρίπνοον ευωδία και δίνοντας έκτοτε πλούσιες ευλογίες και πολλές ιάσεις σε όσους τον επικαλούνται.
Κατά την Μικρασιατική καταστροφή οι Καππαδόκες μετέφεραν τα άγια λείψανα και την εικόνα του αγίου Δημητρίου στο χωριό Ιάνα της Αλεξανδρούπολης. Στην εικόνα εμφανίζεται ένας Άγιος με λαϊκή καππαδοκική ενδυμασία, μάλλον ποιμένας ή γεωργός, ο οποίος κρατάει σταυρό.
Τα λείψανα του Αγίου μέχρι πρόσφατα, φυλάσσονταν στην Καππαδοκική Εστία της Αλεξανδρουπόλεως, στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου Ιάνας
και από τον Ιανουάριο του 2012 τα αποθησαύρισαν στον Ιερό Ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Αλεξανδρουπόλεως.
Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, Μνήμη τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, τοῦ ἐκ Μιστίου Καππαδοκίας.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε.
Χριστῷ ἠκολούθησας καταλιπῶν τὰ τῆς γῆς, καὶ βίον ἰσάγγελον ἐπαλιθεύσω σαφῶς, ὡς ἄσαρκος Ὅσιε· σὺ γὰρ ἐν τῷ Μιστίῳ, προσχωρῶν θείῳ πόθῳ, σμίλλῃ πικρᾷ τὴν πάλαι, πικρὰν γεῦσιν ἀπώσω· διὸ Δημήτριε Καππαδόκη, ἀξίως δεδόξασαι.
Το Μιστί ήταν ένα χωριό σκαλισμένο στο έδαφος.
Το έδαφος στην περιοχή αποτελείται από μαλακό βράχο ο οποίος ήταν πολύ εύκολο να λαξευτεί. Με τον τρόπο του λαξεύματος δημιούργησαν τα υπόγεια σπίτια τουs τα οποία διαμόρφωναν συμφωνά με τις ανάγκες τους.
H στέγη των σπιτιών γινόταν με κουπάδες (καμάρες) τις οποίες σκέπαζαν από πάνω με χώμα που πατούσαν τις βροχερές μέρες με έναν κύλινδρο για να σταθεροποιηθεί. Χαρακτηριστικό του χωριού όχι μόνο οι υπόγειες κατοικίες μα και υπόγειοι δρόμοι τα υπόγεια πηγάδια οι υπόγειες πλατείες και τέλος η υπόγεια εκκλησιά του στην οποία για να κατεβείς από την επιφάνεια του εδάφους κατέβαινες όπως λένε οι παλαιότεροι σαράντα σκαλιά.
Όλο αυτό το χωριό σκαλίστηκε στο υπέδαφος λόγω της ανάγκης που είχαν οι κάτοικοι του να προστατευτούν από εξωτερικούς κινδύνους όπως ήταν οι επιδρομές λιστών και από την έννομο τάξη των Τούρκικων αρχών καθώς απέφευγαν την κατάταξη τους στον Τούρκικο στράτευμα. Από τα πιο αμιγή ελληνοχριστιανικά χωριά της Καππαδοκίας ήταν το Μιστί. Οι παππούδες αναφέρουν ότι περίπου στο 1900 οι κάτοικοι του πλησίαζαν τις 4000 περίπου χίλιες οικογένειες. Oι κάτοικοι του ήταν φιλειρηνικοί.
Συμφωνά με το ΔΕΛΤΙΟ ΚΕΝΤΡΟΥ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ‘ΜΕΛΠΩ ΜΕΡΛΙΕ’(έκδοσης του 1977), το Μιστί ανήκει σε μια από τις δυο μεγάλες περιφέρειες της Καππαδοκίας στην περιφέρεια της Νιγδης. Η άλλη περιφέρεια είναι της Καισαρείας. Υπολογίζεται ότι το Μιστί είναι χωριό με πάνω από 3036 κατοίκους. Από το Μιστί δημιουργηθήκαν αλλά δυο χωριά τα Δήλα που διοικητικά ανήκαν στην περιφέρεια της Νεαπολέως και το Τσαρικλι που ανήκε στην περιφέρεια της Νιγδης. Αργότερα , οι κάτοικοι του άφησαν τα υπόγεια σπίτια και ανέβηκαν στην επιφάνεια χωρίς όμως να καταστρέψουν τις κατακόμβες. Κόσμημα του ο Ναός του Αγίου Βασιλείου που χτίστηκε το 1844. Οι δυσκολίες τους έκαναν σκληρούς και άφοβους. Ο Ι. Βαλαβάνης τους χαρακτηρίζει το βιβλίο του « τα Μικρασιατικά» ως τους «Μανιάτες της Μικράς Ασίας» κι αυτό γιατί οι Τούρκοι δεν μπορούσαν να πλησιάσουν εύκολα το χωριό. Παράλληλα ήταν άνθρωποι θεό- σεβούμενοι , άλλωστε δεν θα μπορούσαν να ήταν διαφορετικοί, αφού μεγάλες μορφές τις εκκλησίας μας γεννήθηκαν και μεγαλούργησαν στη γη αυτή της Καππαδοκίας : οι Ιεράρχες Βασίλειος ο Μέγας από την Καισάρεια , Γρηγόριος Ναζιανζινός και Γρηγόριος ο Νύσσης ήταν γνήσιοι Καππαδόκες και φωστήρες της οικουμένης , που με τη διδασκαλία τους φώτισαν τις καρδιές των ανθρώπων και έβαλαν τα θεμέλια του Χριστιανισμού.
Επαρχία Κόνιτσας 